''Door de stikstof uitstoot gaan hier soorten groeien die je hier niet wilt hebben, hier niet thuishoren. Iets wat we met het beheer en onderhoud proberen onder de knie te krijgen, te beperken.''

We varen door de Kalverpolder. Met een scherpe blik op de omgeving vertelt John tijdens het varen over het werk als vrijwilliger in dit historisch cultuur-en natuurlandschap.

Op een kleine 15 kilometer afstand van het centrum van Amsterdam bevindt zich dit bijzondere natuurgebied. Kalverpolder, een veenweidegebied ingesloten tussen de Zaan, de Enge Wormer en Wijde Wormer. Aangenomen wordt dat in de 11de eeuw werd begonnen met de ontginning van dit gebied. Er was behoefte aan grond voor huizen, vee en landbouw. Het gebied moest daarvoor eerst worden ontwaterd; door het graven van greppels en sloten kon het veen inklinken en ontstond er een stevige zode waarop gewerkt en gebouwd kon worden.

Vandaag de dag wordt dit bijzondere cultuurlandschap door bevlogen vrijwilligers van Stichting Kalverpolder in stand gehouden. Dinsdag is de dag waarop de vrijwilligers vol overgave aan de gang gaan met de werkzaamheden. Maaien van gras- of rietvelden en het rooien van bomen en bramen zijn enkele van de vele werkzaamheden die gedurende het hele jaar worden gedaan. Alleen in het broedseizoen wordt er niet in het veld gewerkt. Dan is het tijd voor het onderhoud aan de machines, gereedschappen en wat er zoal nog meer komt kijken bij het in stand houden van een gebied als dit.

Vandaag vaar ik met John, een van de vrijwilligers, door het gebied op weg naar de plek waar deze morgen wordt gemaaid. Er zijn vandaag niet veel vrijwilligers aan het werk. Het is nog vakantietijd.

De groep van ca. 50 vrijwilligers, bestaat van oudsher grotendeels uit gepensioneerde mannen. Maar inmiddels zijn er ook vier vrouwen actief.

Bij aankomst op een van eilandjes in het gebied blijken de werkzaamheden al flink te zijn gevorderd. Het gemaaide gras is in hopen bij elkaar geharkt en deze worden met de tractor in een boot geladen.

Een oude platbodem met de naam 'schele hannes', ooit gebruikt voor het overzetten van het vee van het ene eilandje naar het andere.

De naam dankt het bootje aan de naam van een van de eilandjes in dit gebied.

John wijst mij op de bijzondere vegetatie. Zonnedauw groeit hier in overvloed. Het plantje roept fijne jeugdherinneringen op. Een plantje waar mijn, inmiddels overleden, jongere broer en ik met fascinatie naar konden kijken als er weer een klein mugje tussen de grijpblaadjes van het plantje terecht was gekomen. Wij vonden het plantje ook iets bedreigends hebben. Iets wat wij niet konden begrijpen. Een plantje dat vlees eet.

Na een korte wandeling over dit stukje land en te hebben gezien hoe het materieel van het ene eilandje naar het tegenoverliggende stukje grond werd gebracht, vervolgen we de vaartocht door het gebied. Tussen de rietpluimen en grassen door word ik een stenen gebouw gewaar. Een middelbare school vertelt mijn gids. Omringd door bomen en struikgewas staat de, in zestiger jaren bouwstijl gebouwde, school in the middle of nowhere. Een gebouw niet hoger dan twee verdiepingen met veel glas en geel getinte bakstenen. Je vraagt je meteen af wat een school op een plek als deze doet.

Het blijkt dat in de zestiger jaren de gemeente Zaanstad wilde uitbreiden en in dit gebied een nieuwbouwwijk, vergelijkbaar met de Bijlmer, wilde neerzetten. De bouwplannen waren nog gemaakt in de periode waarin de economische groeiverwachtingen hoog waren. Het ontwerp-streekplan van 1966 voorzag nog veel meer ontwikkeling: Guisveld, Oostzanerveld en een deel van de Kalverpolder werden eveneens aangewezen voor bebouwing. Een motie van het Zaandamse Statenlid Evert Clijnk zorgde ervoor dat bij de vaststelling tenminste de Kalverpolder gespaard zou blijven.

Veel van de ambiteuze bouwplannen zijn echter nooit doorgegaan, want juist rond 1970 ontstond een sterk milieu- en natuurbesef, dat een tegenwicht vormde tegen de economische drijfveren achter de plannen. Het Rapport van de Club van Rome bood daarvoor een stevige voedingsbodem.

Gemeente Zaanstad heeft daarna het eigendom overgedragen aan Staatsbosbeheer. Vanaf midden jaren 70 is de Kalverpolder dus een natuurgebied. Sinds het laatste actieve boerenbedrijf rond 1980 is gestopt werd echter geen beheer en onderhoud uitgevoerd, waardoor het veenweidegebied begon te verruigen. Met alle nadelige gevolgen voor de bijzondere flora en fauna van het gebied.

Vele jaren later werd de Stichting Kalverpolder opgericht. Het veenweidegebied begon te verruigen. Met alle nadelige gevolgen voor de bijzondere flora en fauna van het gebied.

In 2006 sloeg een aantal vrijwilligers de handen ineen en ging, met de oprichting van Stichting Kalverpolder,

de strijd aan tegen de verloedering van deze historische polder. 

Tot op de dag van vandaag zorgen zij ervoor dat ook de jeugd zich even terug in de tijd kan wanen. Een middeleeuws landschap waarin je de hardwerkende boeren, boerinnen en kinderen kunt voorstellen. Het decor voor een film over het leven in die tijd ontrolt zich voor je ogen.

©ingrid de groot aug '19